NasılKöklendirilir?

ÇELİKLE ÜRETİM

Köklü birey elde etmek için anaç bitkilerin gövde, dal, kök ve yapraklarından kesilerek hazırlanan parçalara çelik, bu parçalarla yapılan üretime de çelikle üretim denir.

Anaç Bitkinin Özellikleri

Çelik alınacak bitkide köklenmenin iyi ve çabuk olması için istenilen bazı özellikler vardır. Bu özellikleri şu şekilde açıklayabiliriz: ¾ Anaç bitkinin beslenmesi: Alınan çeliklerin köklenme ve sürgün verme oranını bitkinin beslenme durumu önemli ölçüde etkilemektedir. Genellikle en uygun çelik materyali karbondihrat oranı yüksek olan bitkilerde, gövdenin sertliğine bakılarak saptanır. Özel anaç parselleri oluşturarak fidanlıklarda çelik alınır

Çelik Alma Zamanı

Genel olarak yılın her mevsiminde çelik almak mümkündür. Kışın yaprağını döken ağaçların çoğaltılmasında odun çelikleri kış dinlenme mevsiminde, yapraklı, yeşil veya yarıodunlaşmış çelikler büyüme mevsiminde, henüz sertleşmemiş veya yarı odunlaşmışdallardan alınırlar. Ancak dinlenme hâlindeki tomurcuklar kök gelişmesini engelleyebilir.

Çelik ve Tipleri
Çelikler kullanılan bitki kısmına göre 3 kısımda incelenirler:

 Gövde Çelikleri

Anaç bitkinin gövde kısmı kullanılarak alınan çelikler gövde çelikleri olarak adlandırılır. Gövde çelikleri üç grupta toplanır.

  Odun Çelikleri: Bir yaşında tamamen olgunlaşmış ve odunlaşmış sürgünlerden alınan çelikler sert veya odun çeliği olarak adlandırılır. Odun çelikleri anaç bitkide büyüme durduğunda ve ligninleşme oluştuğunda alınır. Bu yöntem daha çok kışın yaprağını döken türlerle iğne yapraklılarda kullanılır. Odun çelikleri yaşlı dallardan ve ekim-mart aylarında, bitkilerin kış dinlenme dönemleri içerisinde hazırlanır.

Yarı Odun Çelikler:  Yumuşak çeliklerden bir ölçü daha olgunlaşmış ve kısmen de sertleşerek odunlaşmış olmaları ile farklılık gösterirler. Dolayısıyla sert çeliklerden de tamamen odunlaşmamış olmaları ile ayrılırlar.Yarı odunlaşmış çeliklerle üretilen bitkilere orman  gülleri, pittosporumlar, kamelya, aküba, her dem yeşil açelyalar, çobanpüskülleri ve limon gibi büyük yapraklı daimî yeşil bitkiler örnek olarak verilir.

Yumuşak Odun Çelikleri: Süs bitkilerinin üretilmesinde kullanılan yumuşak çelikler, odunsu bitkilerin henüz odunlaşmamış taze sürgünlerinden ilkbaharda hazırlanır. Açelya, kadıntuzluğu, kelebek çalısı, kızılcık, dağ muşmulası, taflan, sarmaşık, hanımeli, kartopu vb. bitkiler yumuşak odun çelikleri ile üretilirler. Yumuşak çeliklerin alınma zamanları türlere ve iklim koşullarına göre ayarlanmalıdır.

 KÖKLENME ORTAMI

Çeliklerin dikildiği köklendirme ortamlarının üç görevi vardır: ¾ Köklenme süresince çelikleri yerlerinde tutmak  Çeliklere su temin etmek, Çeliklerin tabanına hava temin etmek İdeal bir köklendirme ortamı, havalanmayı sağlayacak poroziteye ve yüksek su tutma kapasitesine sahip, aynı zamanda süzek olmalıdır. Bunun yanında nazik kökler ve tamamen odunlaşmamış çeliklerin yetiştirildiği ortamlar, mantar ve bakterilerden arındırılmış olmalıdır. 

Köklendirme Yerlerinin Hazırlanması

Sera ve soğuk camekânlarda köklendirmeler yastıklarda veya tezgâhlarda var olan köklendirme ortamında yapıldığı gibi hareketli bir ortam oluşturan tahta kasalarda da yapılabilir. Kasalar 15–20 cm derinlikte ve kolay taşınabilir ebatlarda olmalı ve altlarında drenaj delikleri bulunmalıdır. Bu kasalara çelikler dikilmeden önce uygun köklendirme ortamları konur ve nemlendirilerek düzgün bir tahta ile tesviye edilerek hafifçe bastırılır. 

Köklendirme Materyalleri

Genel olarak çeliklerin köklendirilmesinde ortam, özellikle köklenmesi zor olan türlerin çeliklerinde büyük önem taşır. Köklendirme ortamı bu türlerde yalnız köklenen çeliklerin yüzde miktarına değil, aynı zamanda oluşan kök sisteminin tipi de etkili olur. Köklendirme ortamı olarak toprak, kum, yosun, perlit veya vermikülit, su kullanılmaktadır. Son zamanlarda nem oranı yüzde yüz olan neme doyurulmuş havada da köklendirme bazı türlerin çeliklerinde başarılı sonuçlar vermiştir. 23 Toprak, kışın yapraklarını döken bitkilerin odun çelikleri ve kök çelikleri için yeterlidir. Ancak toprak ortamı içinde balçıklı kum toprakları daha iyi ve yüksek köklendirme oranı sağlar Özellikle porsuk, ardıç ve mazı gibi her dem yeşil türlerde en uygun köklendirme ortamı kumdur.

Çeliklerin Dikimi 

Çelikler hazırlandıktan sonra mümkün olduğu kadar çabuk yerlerine dikilmelidir. Çelik almadan dikilmelerine kadar geçen süre içerisinde çeliklerin kurumasını ve susuz kalmalarını önlemek çok önemlidir. Bunun içinde çelikler yerlerine dikilinceye kadar nemli çuvalla örtülür, fazla derin olmayan kutu veya kasalara konularak uygun bir yerde muhafaza edilmelidir. Köklendirme ortamının üzerine bunun genişliğince kesilmiş ensiz, dar bir tahta kasanın genişliği doğrultusunda uzatılması çeliklerin düzgün dikilmesi açısından önemlidir. Düz geniş ağızlı bir bıçakla bu tahtanın boyunca köklendirme ortamına doğru derin bir çizgi çizilir. Daha sonra çelikler yaprakları birbirine hemen hemen değecek şekilde ara bırakılarak açılan bu çizgiler üzerine dikilmelidir. Sık dikimin köklenme üzerine olumsuz etkisi olmaktadır. Sık dikim hâlinde bitkiler arasında hava boşluğu kalmayacağından çürümelere neden olabilir. Seyrek dikimlerde ise metrekareye dikilmesi gereken çelik sayısı azalır ve yer kaybına neden olur. Bunun için bitki yaprakları hafif şekilde birbirine değecek gibi dikim yapılmalıdır. 24 Bir sıranın dikimi bittikten sonra köklendirme ortamı dikim tahtası ile hafifçe bastırılır. Sonra tahta kaldırılarak dikilen sıranın diğer tarafına konur ve dikim bitene kadar bu şekilde devam eder. Her seferinde çeliklerin dibindeki köklendirme ortamı, dikim tahtasıile bastırılarak sıkılaştırılır. Eğer ortamda vermikülit kullanılmışsa bunun yapısı ıslak olduğu için bastırıldığı zaman bozulacağından sıkıştırma çok hafif olarak yapılmalıdır. Köklendirme ortamının tamamına çelikler dikildikten sonra sulanmalıdır. Sulama işlemi düşük basınçlı bir yağmurlama başlığı ile yapılabilir. Yapılan bu sulama çeliklerin dibindeki köklendirme ortamının tamamen oturmasını ve çelikle temas etmesini sağlar. Sulama yapılmazsa çelikler köklendirme ortamında açılan deliklerde boşlukta kalır.

Çeliklerin Bakımı

Dışarıda arazide çoğaltılan adi, odun veya kök çeliklerine uygun bir toprak nemini sağlamak, yabancı otlarla, hastalık - zararlılarla savaş gibi bakım işlemleri uygulanır. Fidanlık, büyük ağaçlarla, gölgelenmeyen tam güneşli bir yere kurulursa birçok türlerle iyi sonuçların elde edilmesi olasıdır.  Nemi yüksek yerlerde köklendirilecek olan yapraklı yumuşak odun çelikleri, yarı odunlaşmış dal çelikleri, yaprak göz ya da yaprak çelikleri tüm köklenme süresince bakım isterler. Köklenme süresince sıcaklığın dikkatli  şekilde kontrol edilmesi gerekir. Çelikler kısa süre de olsa solma göstermemelidir. Cam kapaklı çerçeveler birkaç saat için bile güne şışınlarına maruz kalsa içinde bulunan çeliklere çok yüksek ve zararlı sıcaklık etkileri yapar. Bunun için böyle yerler, bez, perde, badana veya ışık şiddetini azaltıcı yöntemlerle sürekli olarak korunmalıdır..